Aflevering van het programma Van Gewest tot Gewest met aandacht voor de ‘Schilderes van Staphorst’, Stien Eelsingh. Na een uitgebreide serie beelden van de schilderijen van Stien Eelsingh begeleid door sombere vioolmuziek, volgt een interview met mevrouw Compagner-Konterman, één van de Staphorster vrouwen die vaak model stond voor de schilderes.

Stien Eelsingh, die bekend stond om haar expressionistische portretten van Staphorster vrouwen, huurde in de tweede wereldoorlog voor honderd gulden per jaar een boerderij in Staphorst en verbleef er vervolgens de rest van haar leven. De excentrieke kunstenares, gescheiden en alleenstaand moeder, wiens kunstsalons in haar Witte boerderij bezocht werden door het crème de la crème van de Amsterdamse kunstwereld, paste wonderwel goed in het Overijsselse dorp en werd er zeer gewaardeerd. Volgens haar dochter kon ze zo goed kon opschieten met de Staphorsters, omdat ze nooit een controverse uitlokte en zich keurig aan de zondagsrust hield. Een fijn mens, geen kapsones en terecht dat ze op het Staphorster kerkhof begraven ligt, volgens mevrouw Compagner.

Over de auteur

Van Gewest tot Gewest was een Nederlands televisieprogramma, dat voor het eerst werd uitgezonden op 7 januari 1965 door de Nederlandse Televisie Stichting. In het programma werden uiteenlopende personen en kwesties in de Nederlandse regio's belicht. Het liep daarmee ver vooruit op landelijke programma's die gericht waren op de regio, zoals Hart van Nederland, dat pas in 1995 voor het eerst werd uitgezonden.

Het programma was ten tijde van de laatste reguliere aflevering, op 21 december 2003, op het journaal na het langstlopende televisieprogramma van Nederland. Het was een jaar ervoor al van naam veranderd, toen het met het televisieprogramma Urbania versmolt tot het programma Gewest. Bij wijze van afscheid werden in 2004 in 43 afleveringen hoogtepunten vertoond uit de rijke televisiegeschiedenis van het programma.

Op 18 december 2004 was de laatste aflevering van dit afscheidsjaar, dat werd gepresenteerd onder de naam Gewe[e]st.

Auteur van de aflevering over Stien Eelsingh Thijs Zijda (ZwolIe,  20 augustus 1936) begon als leerling journalist/redacteur Zwolse Courant en vervolgde zijn carriere als redacteur van Televizier bij de Avro, redacteur-verslaggever bij de NOS Televisie, en samensteller Van Gewest tot Gewest Overijssel tot 1993.

Toelichting
Wendelien Voogd

De band tussen Staphorst en de eigenzinnige kunstenares Stien Eelsingh blijft altijd een van de meest frappante relaties ooit en vertelt veel over Staphorst zoals het werkelijk is. Staphorst is tolerant en er kan veel, mits je je aan een paar spelregels houdt. Je aan de zondagsrust houden en je in het openbare leven gedragen ‘zoals het hoort’. Wat je verder achter de gesloten deuren van je huis doet, is iedereen een zorg. Gescheiden, alleenstaand moeder, excentrieke inrichting van haar huis, wilde kunstsalons, het kon allemaal en Stien Eelsingh werd er niet minder om geliefd. Misschien één van de belangrijkste regels waar ze zich (onbewust) aan hield, is dat ze de Staphorsters onherkenbaar afbeeldde. Met haar expressionistische, bijna abstracte schilderstijl, kon zij bijna niet anders, maar het werd door de Staphorster vrouwen zeer gewaardeerd.

Als één van Eelsingh’s vroegere modellen, mw. Compagner-Konterman in het programma wordt gevraagd naar haar waardering voor de schilderijen van Stien Eelsingh is dat ook het eerste wat ze opmerkt: Ze schilderden de mensen zo dat ze niet herkend konden worden. Kleurgebruik, compositie, voorstelling… Het interesseert haar allemaal weinig, maar het feit dat ze niet herkenbaar voor anderen was, waardeert ze zeer.

Dat fenomeen van de herkenbaarheid op afbeeldingen en schilderijen, komt men vaker tegen in Staphorst. Als er bij Joke Plomp Staphorster vrouwen in het atelier komen, is het eerste wat ze doen, kijken of ze de geportretteerde kunnen herkennen. Vaak zijn ze daar zo bedreven is, dat ze een vrouw zelfs van achteren denken te kennen. Waar de angst herkenbaar te zijn op een afbeelding precies vandaan komt, is niet met zekerheid te zeggen: Heeft het te maken met het zijn van een kleine gemeenschap, waar men elkaar nauwlettend in de gaten houdt? Is het een vorm van bescheidenheid, in een orthodoxe geloofsgemeenschap waar ijdelheid als onchristelijk wordt beschouwd, of heeft de angst om herkenbaar te zijn diepere en meer primitieve roots, terug te voeren op de voor-christelijke angst voor kwade geesten?

Wat het ook zij, de kunstenaar die er in slaagt de Staphorster onherkenbaar in beeld te brengen en zich verder aan een aantal ongeschreven wetten houdt, kan op een warm welkom in Staphorst rekenen.

Terug naar het overzicht